ASKERİ GÖREVLERİ
1896-1899 yılları arasında Manastır Askeri İdâdi’sini bitirip, İstanbul’da Harp Okulu’nda öğrenim görmeye başladı.
1902’de teğmen rütbesiyle mezun oldu. Harp Akademisi’ne devam etti.
11 Ocak 1905’te yüzbaşı rütbesiyle Akademi’yi bitirdi.
1905-1907 yılları arasında Şam’da 5. Ordu emrinde görev yaptı. 1907’de Kolağası (Kıdemli Yüzbaşı) oldu. Manastır’a III. Ordu’ya atandı.
19 Nisan 1909’da İstanbul’a giren Hareket Ordusu’nda Kurmay Başkanı olarak görev aldı.
1910 yılında Fransa’ya gönderildi. Picardie Manevraları’na katıldı.
1911 yılında İstanbul’da Genel Kurmay Başkanlığı emrinde çalışmaya başladı.
1911 yılında İtalyanların Trablusgarp’ı işgaliyle ile başlayan savaşta, Mustafa Kemal bir grup arkadaşıyla birlikte Tobruk ve Derne bölgesinde görev yaptı. 22 Aralık 1911’de İtalyanlara karşı Tobruk Savaşında zafer elde etti.
6 Mart 1912’de Derne Komutanlığına getirildi.
1912 yılının Ekim ayında Balkan Savaşları başlayınca Mustafa Kemal Gelibolu ve Bolayır’daki birliklerle savaşa katıldı. Dimetoka ve Edirne’nin geri alınışında büyük katkıları görüldü.
1913 yılında Sofya Ateşemiliterliğine atandı. Bu görevde iken 1914 yılında yarbaylığa yükseldi. Ateşemiliterlik görevi Ocak 1915’te sona erdi. Bu sırada I. Dünya Savaşı başlamış, Osmanlı İmparatorluğu savaşa girmek zorunda kalmıştı. Mustafa Kemal 19. Tümeni kurmak üzere Tekirdağ’da görevlendirildi.
1914’te patlak veren I. Dünya Savaşı’nda, Mustafa Kemal Çanakkale’de bir kahramanlık destanı yazıp İtilaf Devletlerine “Çanakkale geçilmez! ” dedirtti. 18 Mart 1915’te Çanakkale Boğazını geçmeye kalkan İngiliz ve Fransız donanması ağır kayıplar verince Gelibolu Yarımadası’na asker çıkarmaya karar verdiler. 25 Nisan 1915’te Arıburnu’na çıkan düşman kuvvetlerini, Mustafa Kemal’in komuta ettiği 19. Tümen Conkbayırı’nda durdurdu. Mustafa Kemal, bu başarı üzerine albaylığa yükseldi. İngilizler 6-7 Ağustos 1915’te Arıburnu’nda tekrar taarruza geçti. Anafartalar Grubu Komutanı Mustafa Kemal 9-10 Ağustos’ta Anafartalar Zaferini kazandı. Bu zaferi 17 Ağustos’ta Kireçtepe, 21 Ağustos’ta II. Anafartalar zaferleri takip etti. Çanakkale Savaşlarında yaklaşık 253.000 şehit veren Türk ulusu onurunu İtilaf Devletlerine karşı korumasını bilmiştir. Mustafa Kemal’in askerlerine;
“Ben size taarruzu emretmiyorum, ölmeyi emrediyorum!”
emri cephenin kaderini değiştirmiştir.
Çanakkale Savaşları’dan sonra Mustafa Kemal 1916’da Edirne ve Diyarbakır’da görev aldı. 1 Nisan 1916’da tümgeneralliğe yükseldi. Rus kuvvetleriyle savaşarak Muş ve Bitlis’in geri alınmasını sağladı.
Şam ve Halep’teki kısa süreli görevlerinden sonra 1917’de İstanbul’a geldi. Velihat Vahidettin Efendi’yle Almanya’ya giderek cephede incelemelerde bulundu. Bu seyahatten sonra hastalandı. Viyana ve Karisbad’a giderek tedavi oldu.
15 Ağustos 1918’de Halep’e 7. Ordu Komutanı olarak döndü. Bu cephede İngiliz kuvvetlerine karşı başarılı savunma savaşları yaptı. Mondros Mütarekesi’nin imzalanmasından bir gün sonra, 31 Ekim 1918’de Yıldırım Orduları Grubu Komutanlığına getirildi. Bu ordunun kaldırılması üzerine 13 Kasım 1918’de İstanbul’a gelip Harbiye Nezâreti’nde göreve başladı.
30 Ekim 1918 Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan sonra İtilaf Devletleri’nin Osmanlı topraklarını işgale başlamaları üzerine; Mustafa Kemal 9. Ordu Müfettişi olarak 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıktı.
22 Haziran 1919’da Amasya’da yayımladığı genelgeyle “Milletin istiklâlini yine milletin azim ve kararının kurtaracağını” ilan edip Sivas Kongresi’ni toplantıya çağırdı.
23 Temmuz – 7 Ağustos 1919 tarihleri arasında Erzurum, 4 – 11 Eylül 1919 tarihleri arasında da Sivas Kongresi’ni toplayarak vatanın kurtuluşu için izlenecek yolun belirlenmesini sağladı.
7 Aralık 1919’da Ankara’da heyecanla karşılandı.
23 Nisan 1920’de Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin açılmasıyla Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulması yolunda önemli bir adım atılmış oldu. Meclis ve Hükümet Başkanlığına Mustafa Kemal seçildi TBMM, Kurtuluş Savaşı’nın başarıyla sonuçlanması için gerekli yasaları kabul edip uygulamaya başladı.
Kurtuluş Mücadelesi, 15 Mayıs 1919’da Yunanlıların İzmir’i işgali sırasında düşmana ilk kurşunun atılmasıyla başladı.
10 Ağustos 1920 tarihinde Sevr Antlaşması’nı imzalayarak aralarında Osmanlı İmparatorluğu’nu paylaşan I. Dünya Savaşı’nın galip devletlerine karşı önce Kuvâ-yi Milliye adı verilen milis kuvvetleriyle savaşıldı. Türkiye Büyük Millet Meclisi düzenli orduyu kurdu, Kuvâ-yi Milliye – ordu bütünleşmesini sağlayarak savaşı zaferle sonuçlandırdı.
Mustafa Kemal yönetimindeki Türk Kurtuluş Savaşı’nın önemli aşamaları şunlardır:
- Gümrü’nün (7 Kasım 1920) kurtarılışı ve Sarıkamış (20 Eylül 1920), Kars (30 Ekim 1920)
- Çukurova, Gazi Antep, Kahraman Maraş, Şanlı Urfa savunmaları (1919- 1921)
- Sakarya Zaferi (23 Ağustos-13 Eylül 1921)
- I. İnönü Zaferi (6 -10 Ocak 1921)
- II. İnönü Zaferi (23 Mart-1 Nisan 1921)
- Büyük Taarruz, Başkomutan Meydan Muhaberesi ve Büyük Zafer (26 Ağustos 9 Eylül 1922)
Türkiye Büyük Millet Meclisi Sakarya Zaferinden sonra 19 Eylül 1921’de Mustafa Kemal’e Mareşal rütbesi ve Gazi unvanını verdi.
Kurtuluş Savaşı, 24 Temmuz 1923’te imzalanan Lozan Antlaşması’yla sonuçlandı. Böylece Sevr Antlaşması’yla paramparça edilen, Türklere 5-6 il büyüklüğünde vatan bırakılan Türkiye toprakları üzerinde ulusal birliğe dayalı yeni Türk devletinin kurulması için hiçbir engel kalmadı.
1905-1907 yılları arasında Şam’da 5. Ordu emrinde görev yaptı. Arkadaşları ile Şam’da “Vatan ve Hürriyet” adında bir dernek kurdu. 1907’de Kolağası (Kıdemli Yüzbaşı) oldu. Manastır’a III. Ordu’ya atandı. 19 Nisan 1909’da İstanbul’a giren Hareket Ordusu’nda Kurmay Başkanı olarak görev aldı. 1910 yılında Fransa’ya gönderildi. Picardie Manevraları’na katıldı. 1911 yılında İstanbul’da Genel Kurmay Başkanlığı emrinde çalışmaya başladı.
1911 yılında İtalyanların Trablusgarp’a hücumu ile başlayan savaşta, Mustafa Kemâl kendi isteğiyle bir grup arkadaşıyla birlikte Trablus’a gitti; Tobruk ve Derne savunmalarında görev aldı. Mustafa Kemâl henüz Libya’da iken Balkan Savaşı başladı. Mustafa Kemâl Gelibolu ve Bolayır’daki birliklerle savaşa katıldı. Dimetoka ve Edirne’nin geri alınışında büyük hizmetleri görüldü. Balkan Savaşında (1912-1914) başarılı bir kumandan olarak hizmet verdi. Balkan Savaşı sonunda, Mustafa Kemâl Sofya’ya askeri ataşe olarak atanmıştır. 22 Aralık 1911’de İtalyanlara karşı Tobruk Savaşını kazandı. 6 Mart 1912’de Derne Komutanlığına getirildi.
1913 yılında Sofya Ateşemiliterliğine atandı. Bu görevde iken 1914 yılında yarbaylığa yükseldi. Ateşemiliterlik görevi Ocak 1915’te sona erdi. Bu sırada Birinci Dünya Savaşı başlamış ve Osmanlı İmparatorluğu savaşa girmek zorunda kalmıştı. Mustafa Kemâl 19. Tümeni kurmak üzere Tekirdağ’da görevlendirildi.
18 Mart 1915’te Çanakkale Boğazını geçmeye kalkan İngiliz ve Fransız donanması ağır kayıplar verince Gelibolu Yarımadası’na asker çıkarmaya karar verdiler. 25 Nisan 1915’te Arıburnu’na çıkan düşman kuvvetlerini, Mustafa Kemâl’in komuta ettiği 19. Tümen Conkbayırı’nda durdurdu. Mustafa Kemâl, bu başarı üzerine albaylığa yükseldi. İngilizler 6-7 Ağustos 1915’te Arıburnu’nda tekrar taarruza geçti. 8 Ağustos 1915 tarihinde Anafartalar Grup Kumandanlığına getirildi. Birinci Dünya Savaşı esnasında, Anafartalar’daki Türk kuvvetlerine kritik bir zamanda kumanda etti. Bu sırada Çanakkale Boğazı’na çıkarma yapılmış ve Mustafa Kemâl bu durumu kişisel gayretiyle kurtarmıştır. Savaş esnasında, Mustafa Kemâl’in kalbinin üzerine bir şarapnel parçası isabet etmiş, ancak göğüs cebinde bulunan saati onun hayatını kurtarmıştır. Mustafa Kemâl Çanakkale’de bir kahramanlık destanı yazıp İtilâf Devletlerine “Çanakkale geçilmez!” dedirtti.
Anafartalar Grubu Komutanı Mustafa Kemâl 9-10 Ağustos’ta Anafartalar Zaferini kazandı. Bu zaferi 17 Ağustos’ta Kireçtepe, 21 Ağustos’ta II. Anafartalar zaferleri takip etti. Çanakkale Savaşlarında yaklaşık 253.000 şehit veren Türk ulusu onurunu İtilâf Devletlerine karşı korumasını bilmiştir. Mustafa Kemâl’in askerlerine verdiği “Ben size taarruzu emretmiyorum, ölmeyi emrediyorum!” emri cephenin kaderini değiştirmiştir.
Mustafa Kemâl Çanakkale Savaşları’dan sonra 1916’da Edirne ve Diyarbakır’da görev aldı. 1 Nisan 1916’da tümgeneralliğe yükseldi. Rus kuvvetleriyle savaşarak Muş ve Bitlis’in geri alınmasını sağladı. Daha sonra Kafkaslarda ve Suriye’de hizmet etti. Şam ve Halep’teki kısa süreli görevlerinden sonra 1917’de İstanbul’a geldi. Veliaht Vahdettin Efendi’yle Almanya’ya giderek cephede incelemelerde bulundu. Bu seyahatten sonra hastalandı. Viyana ve Karisbad’a giderek tedavi oldu. 15 Ağustos 1918’de Halep’e 7. Ordu Komutanı olarak döndü. Bu cephede İngiliz kuvvetlerine karşı başarılı savunmalar yaptı.
Mondros Mütarekesi’nin imzalanmasından bir gün sonra, 31 Ekim 1918’de Suriye’de bulunan Yıldırım Orduları Grubu Komutanlığına getirildi. Bu ordunun kaldırılması üzerine 13 Kasım 1918’de İstanbul’a dönüp Harbiye Nezâreti’nde (Bakanlığında) göreve başladı.
Mondros Mütarekesi’nden sonra İtilâf Devletleri’nin Osmanlı ordularını işgâle başlamaları üzerine Mustafa Kemâl 9. Ordu Müfettişi olarak 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıktı. 22 Haziran 1919’da Amasya’da yayımladığı genelgeyle “Milletin istiklâlini yine milletin azim ve kararının kurtaracağını” ilân edip Sivas Kongresi’ni toplantıya çağırdı. 23 Temmuz -7 Ağustos 1919 tarihleri arasında Erzurum, 4 – 11 Eylül 1919 tarihleri arasında da Sivas Kongresi’ni toplayarak vatanın kurtuluşu için izlenecek yolun belirlenmesini sağladı. 27 Aralık 1919’da Ankara’da heyecanla karşılandı. 23 Nisan 1920’de Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin açılmasıyla Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulması yolunda önemli bir adım atılmış oldu. Meclis ve Hükümet Başkanlığına Mustafa Kemâl seçildi Türkiye Büyük Millet Meclisi, Kurtuluş Savaşı’nın başarıyla sonuçlanması için gerekli yasaları kabûl edip uygulamaya başladı.
Türk Kurtuluş Savaşı 15 Mayıs 1919’da Yunanlıların İzmir’i işgâli sırasında düşmana ilk kurşunun atılmasıyla başladı. 10 Ağustos 1920 tarihinde Sevr antlaşması’nı imzalayarak aralarında Osmanlı İmparatorluğu’nu paylaşan Birinci Dünya Savaşı’nın galip devletlerine karşı önce Kuvâ-yi Milliye adı verilen milis kuvvetleriyle savaşıldı. Daha sonra Türkiye Büyük Millet Meclisi düzenli orduyu kurdu, Kuvâyi Milliye ile ordu bütünleşmesini sağlayarak savaşı zaferle sonuçlandırdı.
Mustafa Kemâl yönetimindeki Türk Kurtuluş Savaşının önemli aşamaları şunlardır:
Sarıkamış (20 Eylül 1920), Kars (30 Ekim 1920) ve Gümrü’nün (7 Kasım 1920) kurtarılışı. Çukurova, Gaziantep, Kahramanmaraş, Şanlıurfa savunmaları (1919- 1921) I. İnönü Zaferi (6 -10 Ocak 1921) II. İnönü Zaferi (23 Mart-1 Nisan 1921) Sakarya Zaferi (23 Ağustos-13 Eylül 1921) Büyük Taarruz, Başkomutan Meydan Muhaberesi ve Büyük Zafer (26 Ağustos 9 Eylül 1922)
Kronolojik Sıralama:
- 11 OCAK 1905 – KURMAY STAJI İÇİN 5 İNCİ ORDU 30 UNCU SÜVARİ ALAYI’NA ATANDI.
- 13 EKİM 1907 – SELANİKTEKİ 3 ÜNCÜ ORDU KARARGAHINA ,
- 22 HAZİRAN 1908 – RUMELİ ŞARK DEMİRYOLLARI MÜFETTİŞLİĞİ’NE GETİRİLDİ
- 13 OCAK 1909 – 3 ÜNCÜ ORDU REDİF,17 İNCİ SELANİK TÜMENİ KURMAYLIĞI’NA VE BU ARADA “HAREKET ORDUSU”NUN BİRİNCİ KADEMESİNDE KURMAY BAŞKANLIĞINA,
- 5 KASIM 1909 – 3 ÜNCÜ ORDU KARARGAHI’NA,
- 6 EYLÜL 1910 – 3 ÜNCÜ ORDU SUBAY TALİMGAHI KOMUTANLIĞI’NA,
- 1 KASIM 1910 – TEKRAR 3 ÜNCÜ ORDU KARARGAHINA,
- 15 OCAK 1911 – 5 İNCİ KOLORDU KARARGAHI’NA,SONRADAN KIDEMLİ YÜZBAŞI RÜTBESİYLE
- 38 İNCİ PİYADE ALAY KOMUTANLIĞINA,
- 13 EYLÜL 1911 – GENELKURMAY KARARGAHI’NA,
- 1 OCAK 1912 – BİNGAZİ VE DERNE ŞARK GÖNÜLLÜLERİ KOMUTANLIĞI’NA,
- 11 MART 1912 – DERNE KOMUTANLIĞI’NA,
- 24 EKİM 1912 – İSTANBUL’A DÖNDÜ,
- 21 KASIM 1912 – GENEL KARARGAH EMRİNE VERİLDİ.AKDENİZ BOĞAZI KUVVEİ MÜRETTEBE KOMUTANLIĞI HAREKAT ŞUBESİ MÜDÜRÜ, DAHA SONRA DA BOLAYIR KOLORDUSU KAURMAY BAŞKANI,
- 27 EKİM 1913 – SOFYA ASKERİ ATEŞESİ,
- 11 OCAK 1914 – SOFYA GÖREVİNE EK OLARAK BELGRAD ATEŞEMİLİTERİ,
- 20 OCAK 1915 – 19 UNCU TÜMEN KOMUTANI,
- 28 TEMMUZ 1915 – 15 NCİ KOLORDU KOMUTANI,
- 8 AĞUSTOS 1915 – ANAFARTALAR GRUP KOMUTANI,
- 19 AĞUSTOS 1915 – ANAFARTALAR GRUP KOMUTANLIĞINA EK OLARAK 16 NCI KOLORDU KOMUTANI,
- 27 OCAK 1916 – KARARGAHI EDİRNE’DE OLAN VE 25 KASIM 1916’DA DİYARBAKIR’A NAKLEDİLEN 16 NCI KOLORDU KOMUTANLIĞI,
- 7 MART 1917 – 2 NCİ ORDU KOMUTANI,
- 5 TEMMUZ 1917 – 7 NCİ ORDU KOMUTANI,
- 9 EKİM 1917 – BECAYİŞEN 2 NCİ ORDU KOMUTANI,
- 7 KASIM 1917 – GENEL KARARGAH EMRİNE,
- 20 ARALIK 1917 – VELİAHTLA BİRLİKTE ALMANYA GEZİSİNE GİTTİ.
- 7 AĞUSTOS 1918 – 7 NCİ ORDU KOMUTANI,
- 31 EKİM 1918 – 7 NCİ ORDU KOMUTANLIĞI İLE BİRLİKTE YILDIRIM ORDULARI GRUP KOMUTANLIĞINA,
- 7 KASIM 1918 – YILDIRIM ORDULARI GRUBU’NUN LAĞVEDİLMESİ ÜZERİNE HARBİYE NEZARETİ EMRİNE,
- 30 NİSAN 1919 – ASKERİ VE MÜLKİ YETKİLERLE, 9 UNCU ORDU KITAATI MÜFETTİŞLİĞİNE ( 15 HAZİRAN 1919’DAN SONRAKİ ADI 3 ÜNCÜ )
- 8 TEMMUZ 1919 – ERZURUM KONGRESİ ÖNCESİ ORDU MÜFETTİŞLİĞİNDEN VE ASKERLİK MESLEĞİNDEN İSTİFA ETTİ.
- 5 AĞUSTOS 1921 – TBMM ORDULARI BAŞKOMUTANI ( BU GÖREVİ ÜÇER AYLIK SÜRELERLE UZATILARAK 29 EKİM 1923’E KADAR SÜRDÜRMÜŞTÜR. )
- 30 HAZİRAN 1927 – ASKERLİKTEN EMEKLİYE AYRILDI.